قوانین ورزش والیبال

در ادامه به توضیح جامع و جزئیاتی از قوانین ورزش والیبال طبق استانداردهای بین‌المللی (FIVB) می‌پردازیم. لازم به ذکر است که ممکن است در سطوح مختلف (مسابقات جوانان، حرفه‌ای و…) تغییرات جزئی وجود داشته باشد؛ اما اصول کلی قوانین به شرح زیر است:

—

 ۱. زمین بازی و تجهیزات

 الف) ابعاد زمین

– ابعاد استاندارد:

  – زمین والیبال یک مستطیل به ابعاد ۱۸ متر در ۹ متر است که توسط خط مرکز به دو نیمه مساوی تقسیم می‌شود.

– خطوط:

  – خط کناری و خط پایانی: محدوده زمین را تعیین می‌کنند.

  – خط مرکز: زمین را به دو نیمه تقسیم کرده و محل آغاز بازی و برخی تعویض‌ها از این خط مشخص می‌شود.

– منطقه فنی:

  – در دو طرف زمین، در نزدیکی خط کناری، ناحیه فنی وجود دارد که برای اعضای کادر فنی و بازیکنان تعیین شده و قوانین خاصی در ارتباط با حضور آن‌ها در زمین وجود دارد.

 ب) تجهیزات مورد نیاز

– شبکه:

  – ارتفاع شبکه برای مسابقات مردان معمولاً ۲٫۴۳ متر و برای مسابقات زنان ۲٫۲۴ متر است.

  – شبکه باید به گونه‌ای نصب شود که در طول مسابقه ثابت بماند.

– توپ والیبال:

  – توپ باید از جنس چرم یا مواد مصنوعی با کیفیت مناسب باشد و مطابق با استانداردهای FIVB از نظر اندازه، وزن و پریدگی طراحی شده باشد.

– ست‌های امتیازی:

  – زمین با علامت‌های مربوط به تقسیم‌بندی ست و زمان‌بندی (مانند نقطه پایان ست و ناحیه سرو) مشخص شده است.

—

 ۲. ترکیب تیم و بازیکنان

 الف) تعداد بازیکنان

– در زمین:

  – هر تیم شامل ۶ بازیکن است که در هر لحظه بازی در زمین حضور دارند.

– تعویضی‌ها:

  – هر تیم معمولاً چندین بازیکن تعویضی دارد. تعداد تعویض‌ها در هر ست محدودیت زمانی و طبق قوانین تعیین‌شده توسط مسابقه (مثلاً ۶ تعویض در مسابقات بین‌المللی) است.

 ب) نقش‌ها و موقعیت‌ها

– موقعیت‌های اصلی:

  – ضربه‌زننده (Spiker): بازیکنی که معمولاً مسئول اتمام حمله (حمله به سبد) است.

  – پاسور (Setter): بازیکنی که پاس‌های تنظیم‌شده برای حمله را به هم‌تیمی‌های خود می‌دهد.

  – دفاعی (Defender/Libero): بازیکنانی که نقش دفاعی ویژه‌ای دارند.

– بازیکن لیبرو:

  – بازیکنی با ویژگی‌های دفاعی ویژه که از لحاظ پوششی رنگ متفاوتی دارد.

  – لیبرو نمی‌تواند در حمله شرکت کند (مثلاً ضربه زدن به سمت سبد یا حضور در منطقه سرو) و نمی‌تواند سرو کند. نقش او به بهبود دفاع و دریافت سرو اختصاص دارد.

—

 ۳. آغاز بازی و سرو

 الف) آغاز بازی

– سِرو آغاز (Service):

  – بازی با سرو آغاز می‌شود. بازیکن سرو باید از پشت خط پایانی و داخل ناحیه تعیین‌شده سرو کند.

– موقعیت سرو:

  – سرو معمولاً از یک نقطه مشخص (سِرو) صورت می‌گیرد و قوانین مکانی مانند عدم ورود به زمین قبل از سرو رعایت می‌شود.

 ب) دریافت سرو

– دریافت‌کننده:

  – تیم حریف وظیفه دارد سرو حریف را دریافت کند و بازی را از همان لحظه ادامه دهد.

  – در هنگام سرو، سایر بازیکنان باید در موقعیت‌های قانونی خود باشند و اجازه دخالت در سرو را نداشته باشند.

—

 ۴. شیوه امتیازگیری و ساختار ست‌ها

 الف) سیستم امتیازگیری (Rally Scoring)

– سیستم امتیازگیری رالی:

  – در والیبال هر دست (رالی) به‌عنوان یک ناحیه بازی محسوب می‌شود؛ به این معنا که امتیاز به تیمی تعلق می‌گیرد که رالی را برنده شود، صرف‌نظر از اینکه کدام تیم در سرو بوده است.

 ب) ساختار ست‌ها

– ست‌های معمول:

  – مسابقات معمولاً به صورت best-of-5 ست برگزار می‌شود.

  – در ۴ ست اول، اولین تیمی که به ۲۵ امتیاز برسد (با اختلاف حداقل ۲ امتیاز) ست را می‌برد.

– ست پنجم (در صورت لزوم):

  – اگر هر دو تیم ۲ ست از ۴ ست اولیه را برده باشند، ست پنجم معمولاً تا ۱۵ امتیاز ادامه پیدا می‌کند، که در آن تیم برنده باید با اختلاف حداقل ۲ امتیاز برنده شود.

 ج) قوانین تمدید (Overtime)

– در صورتی که در ست نهایی یا ست‌های دیگر به اختلاف دو امتیاز نرسد، بازی ادامه پیدا می‌کند تا یک تیم با اختلاف حداقل دو امتیاز موفق به برد شود.

—

 ۵. قوانین مربوط به تماس با توپ

 الف) تعداد لمس‌های مجاز

– هر تیم:

  – مجاز است حداکثر ۳ لمس از توپ داشته باشد (به جز لمس‌های مسدودسازی) تا بتواند آن را به حمله تبدیل کند.

– لمس تکراری:

  – یک بازیکن نباید توپ را مرتبا یا دو بار متوالی لمس کند؛ مگر اینکه اولین لمس یک لمس واضح دفاعی باشد.

 ب) عدم حمل و نگه داشتن توپ

– بازیکنان نباید توپ را بیش از حد نگه دارند یا آن را با دست در کنترل طولانی مدت داشته باشند.

 ج) لمس شبکه و قوانین مربوط به آن

– تماس با شبکه:

  – لمس یا عبور بازیکنان از شبکه (به خصوص در هنگام حمله یا دفاع) ممنوع است و در صورت تخلف، امتیاز به تیم مقابل اعطا می‌شود.

– مرز جداکننده:

  – بازیکنان باید از قسمت زمین خود عمل کنند و تجاوز به نیمه حریف (به خصوص در ناحیه نزدیک شبکه) مجاز نمی‌باشد.

—

 ۶. خطاها و تخلفات

 الف) خطاهای فنی و شخصی

– خطاهای سرو:

  – اگر بازیکنی سرو را به نحو نادرست (مثلاً سرو قبل از زمان مقرر یا با رد شدن از منطقه سرو) انجام دهد، امتیاز به تیم مقابل داده می‌شود.

– خطاهای دریافت یا حمل:

  – شامل حمل (Holding) یا دو بار لمس (Double Contact) می‌شود که در صورت وقوع به تیم حریف امتیاز داده می‌شود.

 ب) خطاهای مربوط به تماس با شبکه

– اگر یک بازیکن به شبکه دست بزند یا به نحوی باعث اختلال در توپ شود، داور خطا اعلام کرده و امتیاز به تیم مقابل تعلق می‌گیرد.

 ج) خطاهای تیمی

– اگر تیمی بیش از تعداد مجاز لمس (۳ لمس) داشته باشد یا قوانین زمان‌بندی (مانند تاخیر بیش از حد در سرو یا حمل) رعایت نشود، امتیاز از دست می‌رود.

—

 ۷. تعویض‌ها و تغییرات

 الف) تعویض بازیکنان

– تعداد تعویض‌ها:

  – طبق قوانین بین‌المللی، تعداد تعویض‌ها در هر ست محدود است (به طور معمول ۶ تعویض در ست‌های بین‌المللی، اما این عدد در مسابقات مختلف ممکن است تغییر کند).

– موقعیت تعویض:

  – تعویض‌ها تنها زمانی انجام می‌شوند که توپ مرده باشد (مثلاً پس از دریافت امتیاز یا توقف بازی توسط داور).

 ب) تعویض لیبرو

– قوانین خاص لیبرو:

  – بازیکن لیبرو معمولاً در دفاع فعال است و تعویض‌های او از محدودیت‌های تعویض کلی مستثنی است.

  – لیبرو نمی‌تواند در حمله شرکت کند (به جز در برخی شرایط که ضربه رسمی از سوی تیم مجاز باشد) و اجازه سرو هم ندارد.

—

 ۸. جریان بازی و نقش داوران

 الف) شروع و پایان رالی

– شروع رالی:

  – پس از هر سرو یا برخورد خطا، داور بازی را از نقطه‌ای که توپ مرده اعلام شده، از سر می‌گیرد.

– نقش داوران:

  – داور اصلی: مسئول نظارت بر اجرای قوانین و صدور حکم در موارد تخلف.

  – داوران خطی: کمک به داور اصلی در بررسی لمس‌های خطی و تخلفات مربوط به خطوط زمین می‌کنند.

  – داور کمک‌رسان (ناظر بازی): در موارد پیچیده و اختلاف نظر، به داور اصلی کمک کرده و از فناوری‌های ویدیویی در صورت نیاز استفاده می‌شود.

 ب) زمان‌بندی و توقف‌های بازی

– توقف‌های داوری:

  – داوران در مواقع لازم (مثلاً در زمان بروز خطا یا اختلاف نظر) بازی را متوقف می‌کنند.

– وقفه‌های زمانی:

  – در برخی مسابقات، تیم‌ها ممکن است از زمان‌های توقف (Timeout) برای استراحت و برنامه‌ریزی استفاده کنند. تعداد و مدت زمان این توقف‌ها طبق مقررات هر مسابقه تعیین می‌شود.

—

 ۹. سایر نکات اجرایی

– اداره استرس و نظم بازی:

  – تمامی بازیکنان ملزم به رعایت رفتار ورزشی هستند. استفاده از زبان توهین‌آمیز یا اعمال غیر ورزشی می‌تواند منجر به اخطار یا حتی اخراج از بازی شود.

– بازبینی قوانین:

  – هر مسابقه پیش از شروع باید با آخرین نسخه قوانین بین‌المللی و مقررات مسابقه آشنا شود؛ زیرا کمی تغییرات بسته به سطح و نوع رقابت ممکن است وجود داشته باشد.

– تطبیق با مقررات خاص مسابقه:

  – در مسابقات محلی یا لیگ‌های خاص، ممکن است مقررات جزئی (مانند تعداد تعویض یا زمان‌های توقف) متفاوت باشد؛ لذا همواره راهنمای مسابقه مربوطه مطالعه شود.

جهت دریافت برنامه بدنسازی تخصصی والیبال بر عکس زیر کلیک کنید