حالات روحی وروانی در مزاج شناسی علاوه بر تشخیص مزاج فرد میتواند در تشخیص مزاج رفتاری و روانشناسی فردی و اجتماعی نیز برای ما یاری رسان باشد.
به عنوان مثال شاید فرد مبتدی توان تشخیص وجود سودای زیاد در مغز فرد را نداشته باشد اما وجود خصایصی مانند: به وسواس، درون گرائی، منفی گرائی، ترس و… می تواند نشانه هایی از پی به وجود سودا در آن عضو باشد.
به عنوان مثال شاید یک فرد صفراوی وحتی دارای غلبه صفرا باید فردی باشد که عصبانیت و بد اخلاقی زودرس داشته باشد و از نظر میل جنسی مانند مزاج های دیگرتوان کنترل میل خود را نداشته باشد اما این فردبا خودسازی وتهذیب نفس و فرمایش آیات و روایات و اعتقاد به روز جزا ، امیال نفسانی، حیوانی وطبیعی که برخواسته از ارکان چهارگانه می باشند را مهار نموده و برآنها مسلط شده و انسانی صبور و با عفت و متانت می شود. پس سر و راز برتری انسان واشرفیت او برتمام موجودات به علت برتری ومهار او بر ارکان
چهارگانه و تاثیرات مزاجی این چهار رکن می باشد و الا انسان همان گونه که قرآن فرمود:
کالأنعام بَل هُم أضل یعنی از حیوانات نیز پست ترمی شود.
حیوانی که تشنه می شود به علت کمبود عنصر رطوبت و تری در بدن و زیاد شدن عنصر خشکی ناخود آگاه درمان به ضد می کند یعنی هرجا آبی یا غذای آبداری ببیند می خورد تا تعادل مزاجی وعناصر اربعه را در بدن خود برقرار نماید اما انسان وقتی در تشنگی وگرسنگی قرار می گیرد حق چنین امری را ندارد و باید صرفا از آب وغذای حلال استفاده نماید و اینجاست که انسان با درنظر گرفتن حق دیگران و رعایت حدود شرعی بر امیال نفسانی که برده تاثیرات عناصرچهارگانه می باشند غلبه می نماید و اشرف مخلوقات می شود.
کنش پنداری
خوش بین، خنده رو، بانشاط، راحت و بی قید
کنش کرداری
سریع، چالاک، پرانرژی
مهربانی وصمیمیت (عشق)
مهربان و صمیمی تا عاشق – نوع دوست
صبر(کنترل عصبانیت)
از صفراوی ها دیرتر عصبانی میشوند اما وقتی عصبانی شوند دیرتر آرام می شوند(وجود تری درآنها نسبت به صفرایی ها عامل این تغییراست).
استعداد و علاقمندی ها
علاقه به ادبیات و موسیقی، استعداد شاعری، علاقه به طبیعت، اهل عشق و محبت، تنوع طلب و، بدحال در تابستان،- توان خلق و ابداع بالا (شاعر، مخترع در زمینه های مختلف) و حتی در زمینه منفی کلاهبرداری های بزرگ.
تدبیر و اندیشه و تصمیم گیری در امورات
گرم و مرطوب خون(دموی): ۱-خیزهای بزرگ در زندگی بر می دارند -۲اراده بلند و دوراندیش -۳٫ دارای توان ریسک، اعتماد به نفس بالا
قدرت هوش و حافظه
گرم و مرطوب خون(دموی): هوش بالا (مخترع و مکتشف)، یعنی وضع جاری را قبول ندارد. (دارای هوش و حافظه برتر)
شجاعت
شجاع به وجود گرما در بدن
میل جنسی
میل و توان جنسی زیاد
واکنش به هنگام استرس
گرم و مرطوب خون(دموی): واکنش معتدل تری دارند و به لحاظ وجود رطوبت مانند پارازیت گیر، واکنش های عصبی توسط رطوبت مهار می شود.
نگرش قوه خیال
۱- خیال پرداز -۲تمایلات هوایی
میزان خواب
زیاد
سخاوت
سخاوتمند
رفتار و خلق ظاهری
خوش اخلاق و خوش رو، خنده رو
نظم درامورات
نا منظم
غم و غصه
کم
انجام امورات
بی علاقه به کار تکراری