غضروف چیست؟

غضروف یک بافت محکم و منعطف است و از سلول هایی به نام کندروسیت ها (سلول های غضروفی) که ماتریکسی برون سلولی آن را احاطه کرده اند، ساخته شده است. دو نوع غضروف وجود دارد: غضروف مفصلی یا هیالین و بافت لیفی غضروفی.

مفاصل، استخوان های های مختلف اسکلتی را به یکدیگر متصل می کنند. در مفاصل متحرک آزاد، انتهای مفصلی استخوان ها را یک بافت همبند به نام غضروف مفصلی پوشانده است.

انواع غضروف

غضروف مفصلی

غضروف مفصلی یا هیالین یک ماده بدون رگ خونی است که ۶۰ تا ۸۰ درصد آن را آب و یک ماتریکس محکمی که از کلاژن وپروتئوگلیکان ساخته شده است تشکیل می دهد. کلاژن پروتئینی است که دارای خواص مکانیکی مهمی همچون سفتی و استحکام است. پروتئوگلیکان یک ژل پر آب است. معلوم نیست که هنگام واردشدن فشار به غضروف چه مقدار کلاژن و ژل پروتئوگلیکان با یکدیگر تعامل دارند. با وجود این، تعامل بین دو ماده تعیین کننده خواص مکانیکی غضروف است. غضروف هیچ گونه رگ خونی و عصب ندارد و با مایع درون مفصل تغذیه می شود.

غضروف مفصلی ناهمگراست و در جهات مختلف سطح مفصل، خواص ماده ای متفاوتی نشان می دهد. خواص غضروف به گونه ای است که می تواند در برابر نیروهای برشی به خوبی مقاومت کند زیرا با حالت چسبندگی ارتجاعی به بار وارده پاسخ می دهد. هنگام مواجهه با بار سبک تا متوسط به یکباره تغییر شکل می دهد. اگر بار به طور سریع اعمال شود، سخت شده و در مدت طولانی تری تغییر شکل می دهد. توزیع نیرو در امتداد سطح مفصل تعیین کننده فشار وارد به غضروف است و توزیع نیرو به ضخامت غضروف بستگی دارد.

غضروف برای پایداری و عملکرد مفصل مهم است، زیرا بارهای وارده را در امتداد سطح توزیع می کند و فشارهای وارد بر مفصل را تا نصف کاهش می دهد. ترتیب تارهای کلاژنی به گونه ای است که در برابر بار وارده مقاومت می کنند.  به عنوان مثال، منیسک داخلی زانو ۵۰ درصد بار فشاری را منتقل می کند. مشخص شده است که برداشتن فقط بخش کوچکی از غضروف، فشار تماسی را تا ۳۵ درصد افزایش می دهد. تا چند سال پیش پارگی غضروف به معنای برداشتن کل غضروف بود اما امروز ارتوپدیست ها غضروف را می تراشند و فقط بخش کوچکی از آن را برمی دارند تا مفصل بتواند امکان جذب ضربات وارده و پایداری را داشته باشد.

ضخامت غضروف بسته به فشار و ناهمگونی سطوح مفصلی، ۱ تا ۷ میلی متر است. به عنوان مثال، غضروف مفاصل مچ پا و آرنج بسیار نازک است، در حالی که مفاصل ران و زانو غضروف ضخیم دارند. نازک بودن غضروف مچ پا به دلیل طرح ساختاری مفصل مچ پاست. چون نیرو در فضای وسیع تری توزیع می شود، فشار وارد به غضروف کمتر است. برعکس، زانو در معرض نیروهای سبک تری قرار دارد اما به دلیل کوچک تر بودن فضای توزیع نیرو، فشار بیشتری به غضروف آن وارد می شود.  بخشی از ضخیم ترین غضروف بدن که تقریباً ۵ میلی لیتر ضخامت دارد زیر استخوان کشکک قرار گرفته است.

غضروف مفصلی امکان حرکت بین دو استخوان را با حداقل اصطکاک و پوشیدگی فراهم می کند. غضروف مفصلی نقش مهمی در این عمل دارد. سطوح مفصلی ضریب اصطکاکی بسیار پایینی دارند.

لیف غضروفی

لیف غضروفی نوع دیگری از غضروف است که غالباً در محل تلاقی غضروف مفصلی با وتر (تاندون) یا رباط یافت می شود. لیف غضروفی به عنوان واسط بین غضروف هیالینی و سایر بافت های همبند عمل می کند. لیف غضروفی در جایی یافت می شود که برای مقاومت در برابر فشارهای شدید به قدرت و توانایی کششی نیاز دارد، برای مثال در صفحات بین مهره ای، مفاصل فک و زانو. ساختار لیف غضروفی به صفحه غضروفی یا منیسک معروف است. منیسک ها سطوح مفصلی استخوان هایی را که اشکال تقریباً مختلفی دارند نیز به صورتی که بهتر با یکدیگر جفت و جور می کنند. تغییر جهت ناگهانی همراه با افتادن کل وزن بدن روی یک اندام معمولاً سبب پارگی ناگهانی منیسک می شود. کشش و فشار وارد به منیسک سبب پارگی لیف غضروفی می شود. پارگی واقعی بدون درد است. نقاط اتصال محیطی، مناطقی تحریک پذیر و درنتیجه حساس هستند.