درمان آسیب دیدگی سرشانه در بدنسازی: راهنمای جامع بازتوانی و پیشگیری

در دنیای پرتحرک بدنسازی، شانه به‌عنوان یکی از پیچیده‌ترین مفاصل بدن در معرض انواع آسیب‌ها قرار دارد. درمان آسیب دیدگی سرشانه در بدنسازی از اهمیت بالایی برخوردار است چرا که نادیده‌گرفتن علائم اولیه می‌تواند به آسیب‌های مزمن و کاهش کیفیت تمرینات منجر شود.

در این مقاله، به بررسی دقیق درمان آسیب دیدگی سرشانه در بدنسازی می‌پردازیم و با ارائه شواهد علمی و تجربه کلینیکی، گام‌به‌گام مسیر بازتوانی و پیشگیری را تشریح می‌کنیم.

۱. آناتومی و بیومکانیک شانه

مفصل شانه از سه استخوان اصلی (استخوان بازو یا هومروس، کتف یا اسکاپولا، و استخوان ترقوه یا کلولویکل) و چهار گروه عضلانی مهم تشکیل می‌شود:

• کپسول مفصلی و لیگامان‌ها که ثبات را تأمین می‌کنند

• عضلات روتاتور کاف (فوق خاری، تحت خاری، تحت خاری، گردکوچک)

• عضلات دلتوئید (قدامی، میانی، خلفی)

• عضلات نگهدارنده کتف (ذوزنقه، متوازی الاضلاع)

در فرآیند تمرینات بدنسازی، توازن نیروها و کنترل اعصاب-عضله برای سلامت شانه حیاتی است. بی‌توجهی به هماهنگی این ساختارها می‌تواند منجر به آسیب دیدگی سرشانه گردد.

۲. شایع ترین آسیب شانه

۱. التهاب روتاتور کاف (Rotator Cuff Tendinopathy):

• ناشی از حرکت تکراری و فشار بیش از حد

• علائم: درد مبهم در ناحیه لاترال شانه، ضعف در بالا بردن بازو

• ۲. پارگی جزئی یا کامل روتاتور کاف:

• در بدنسازان سنگین‌کار یا ناگهانی بارگذاری

• علائم: درد شدید با هر حرکت خاص، کاهش دامنه حرکتی

• ۳. سندروم گیر افتادگی شانه (Impingement Syndrome):

• فشار رباط یا تاندون بین آکرومیون و بازو

• علائم: درد در بالا آوردن بازو بالاتر از ۹۰ درجه

• ۴. بی‌ثباتی و ناپایداری مفصل (Shoulder Instability):

• ناشی از آسیب لیگامان یا شلی کپسولی

• علائم: احساس «خالی شدن» (subluxation) یا ترومای مکرر

• ۵. التهاب بورس (Bursitis):

• تجمع مایع در بورس زیر آکرومیون

• علائم: درد و حساسیت به لمس در ناحیه قدامی شانه

علائم آسیب شانه

در آسیب‌های شانه، شناخت علائم تخصصی کمک می‌کند تا نوع و شدت آسیب سریع‌تر تشخیص داده شود. در ادامه مهم‌ترین نشانه‌ها و معاینات کلیدی را توضیح می‌دهم:

۱. درد موضعی و انتشار درد

• درد آناتومیک:

  • درد در ناحیه قدامی شانه (کورساکومروال) معمولاً با پارگی روتاتور کاف یا بورسیت مرتبط است.

  • درد لاترال یا جانبی شانه (دلتائی) بیشتر در تندینوپاتی دلتوئید یا سندروم گیر افتادگی دیده می‌شود.

• انتشار درد (Referred Pain):

  • درد کتف یا حتی گردن: در آسیب‌های گردنی یا درگیری عصب براکیال.

  • درد بازویی تا ناحیه آرنج: در آسیب‌های عصبی (مانند سندروم گیر افتادگی عصب اکستانسور).

۲. تورم و التهاب (Edema & Ecchymosis)

• تورم ادماتوژیک:
  نشانه پاسخ التهابی حاد—در بورسیت، پارگی روتاتور کاف یا شکستگی‌های کوچک زیر کندراکومر.

• هماتوم و کبودی:
  در آسیب‌های شدید لیگامان یا عضله، گاهی خون‌مردگی در ناحیه قدامی یا کناری شانه دیده می‌شود.

۳. محدودیت دامنه حرکت (ROM Limitation)

• اکستانسیون و فلکسیون:
  کاهش ROM در فلکسیون بالای ۱۲۰ درجه می‌تواند درگیر شلی کپسولی یا آرتروز آکرومیوکلاویکولار باشد.

• ابداکشن / ادداکشن:
  کاهش در ابداکشن تا ۹۰–۱۲۰ درجه نشانه سندروم گیر افتادگی یا پارگی ساب‌اسکاپولاریس.

• چرخش داخلی و خارجی:
  محدودیت چرخش خارجی بالای ۹۰–۱۰۰ درجه در تندینوپاتی سوپراسپیناتوس یا بی‌ثباتی جلویی.

۴. ضعف عضلانی (Muscle Weakness)

• تست مقاومتی ایزومتریک:
  کاهش نیروی چرخش داخلی/خارجی یا ابداکشن در مقابل مقاومت دست معاینه‌گر—دیده‌شده در پارگی روتاتور کاف.

• آتروفی موضعی:
  تحلیل حجم عضلانی عضلات روتاتور کاف (به‌ویژه سوپراسپیناتوس و اینفراسپیناتوس) پس از پارگی مزمن.

۵. بی‌ثباتی و احساس خالی شدن (Instability & Apprehension)

• تست Apprehension:
  با بیمار به پشت، ابداکشن ۹۰ درجه و چرخش خارجی؛ اگر بیمار از جابجایی جلوی شانه بترسد یا احساس “میلر” کند، مثبت است.

• تست Sulcus Sign:
  کشش پایین بر روی بازو در حالت آویزان؛ ایجاد شیار زیر آکرومین نشانه بی‌ثباتی تحتانی یا چندمحوره.

۶. کرپیتوس و صدای مفصلی (Crepitus & Clicking)

• کرپیتوس با حرکت:
  صدا یا حس شنی‌رودن (crepitus) در هنگام فلکسیون یا ابداکشن—نشانگر آرتروز یا گیر افتادگی بافت نرم.

• Clicking/Grinding:
  صداهای تند و سریع هنگام چرخش درون کپسول مفصلی—ممکن است از پارگی لابروم در شانه یا منیسکومروال باشد.

تست‌های تخصصی بالینی

1. Neer Impingement Test:
   فلکسیون فعال شانه با دست مقابل روی تنه فیکس؛ درد در بالای ۹۰ درجه مثبت است، سندروم گیر افتادگی را نشان می‌دهد.

2. Hawkins-Kennedy Test:
   ابداکشن ۹۰ درجه و چرخش داخلی قوی؛ درد شدید نشانه برخورد تاندون سوپراسپیناتوس با آکرومین.

3. Drop Arm Test:
   ابداکشن کامل بازو و رها کردن؛ اگر بازوی بیمار نتواند به‌آرامی پایین بیاید، پارگی روتاتور کاف محتمل است.

4. O’Brien’s Test (Active Compression):
   بازو در ۹۰ درجه فلکسیون، ۱۰–۱۵ درجه ادداکشن و چرخش داخلی؛ درد در این حالت و کاهش درد با چرخش خارجی، مثبت برای پارگی لابروم.

تشخیص دقیق اولین گام در درمان آسیب دیدگی سرشانه در بدنسازی است. بدون تصویربرداری و معاینه جامع، احتمال انتخاب روش درمانی نادرست بالا می‌رود.

 اصول کلی درمان آسیب دیدگی سرشانه در بدنسازی

۱. مرحله حاد (۱–۲ هفته اول):

• استراحت نسبی و پرهیز از حرکات دردناک

• RICE (Rest, Ice, Compression, Elevation)

• تجویز داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) در صورت نیاز

• ۲. مرحله زیرحاد (۲–۶ هفته):

• شروع تمرینات دامنه حرکت فعال کم‌فشار

• کار روی تعادل عصبی–عضلانی با باندهای کشی

• ۳. مرحله بازتوانی پیشرفته (۶ هفته به بعد):

• تمرینات مقاومتی با وزنه سبک تا سنگین

• تقویت روتاتور کاف و عضلات نگهدارنده کتف

• تمرینات Plyometric و قدرت انفجاری

در تمام مراحل، درمان آسیب دیدگی سرشانه در بدنسازی باید زیر نظر فیزیوتراپیست و پزشک متخصص آسیب‌شناسی ورزشی باشد تا از تشدید آسیب جلوگیری شود.

۴٫ فیزیوتراپی و مدالیته‌های کمکی

• الکتروتراپی (TENS, EMS): کاهش درد و جلوگیری از آتروفی

• اولتراسوند تراپی: تسریع در ترمیم بافتی و کاهش التهاب

• لیزر درمانی پرتوان: تحریک سلولی و کاهش ورم

• منوال تراپی (Manual Therapy): آزادسازی بافت نرم و افزایش دامنه حرکت

این مدالیته‌ها مکمل درمان آسیب دیدگی سرشانه در بدنسازی بوده و تسریع بهبودی را تضمین می‌کنند.

۶. تمرینات اختصاصی بازتوانی

1. دامنه حرکت فعال:

   • کدمن (Codman’s Pendulum)

   • دیوارگردی (Wall Crawls)

2. تقویت ایزومتریک روتاتور کاف:

   • چرخش داخلی و خارجی با باند کشی

3. تمرینات پایداری کتف:

   • بالا بردن بازو در حالت سوپرمن (Prone Superman)

   • پلنک با لمس شانه

4. تمرینات مقاومتی پیشرفته:

   • نشر جانب دمبل نشسته

   • نشر خم دمبل برای عضله اینفراسپیناتوس

افزایش تدریجی شدت و حجم تمرینات کلید درمان آسیب دیدگی سرشانه در بدنسازی است تا مفصل و عضلات به‌صورت کنترل‌شده تقویت شوند.

۷. نکات کلیدی پیشگیری

• گرم‌کردن مناسب: ۱۰–۱۵ دقیقه حرکات داینامیک شانه

• تکنیک صحیح اجرا: حفظ زاویه طبیعی شانه در پرس‌های سنگین

• تنظیم حجم و فرکانس تمرین: استراحت بین ست‌ها و روزهای تمرین شانه

• تقویت متعادل عضلات: توجه به روبارو، ذوزنقه و متوازی الاضلاع

• مطالعه و ارزیابی منظم: بررسی درد خفیف و مراجعه سریع

پیشگیری اصولی بخش مهمی از درمان آسیب دیدگی سرشانه در بدنسازی، پیش از وقوع آسیب است.

نتیجه‌گیری

درمان آسیب دیدگی سرشانه در بدنسازی یک فرآیند چندمرحله‌ای و تخصصی است که بدون تشخیص دقیق آناتومی و مکانیزم آسیب، مدالیته‌های فیزیوتراپی و تمرینات بازتوانی هدفمند، نمی‌توان به نتایج مطلوب دست یافت.

با پیروی از پروتکل‌های علمی، استفاده از دستگاه‌ها و مدالیته‌های کمکی و تمرینات اختصاصی، بازگشت به تمرینات سنگین و پیشگیری از عود مجدد آسیب ممکن می‌شود. توجه به علائم اولیه، مراجعه به‌موقع و اجرای صحیح تکنیک‌ها، مسیر درمان آسیب دیدگی سرشانه در بدنسازی را هموار می‌سازد

مقاله بالا توسط ابوالفضل زاهدی نوشته شده است. اگر از درد شانه رنج می برید توصیه می کنیم از آقای ابوالفضل زاهدی برنامه اصولی جهت توانبخشی آسیب خود بگیرید.

رزومه ابوالفضل زاهدی:

• فوق لیسانس آسیب شناسی ورزشی از دانشگاه تهران

• مولف و مترجم بالای ۱۰ کتاب ورزشی

نمونه هایی از کتب تالیفی و ترجمه ابوالفضل زاهدی

جهت دریافت برنامه تمرینی، لطفا فرم زیر را پر فرمایید

بعد از پرکردن فرم زیر، دکمه ارسال را بزنید تا به صفحه پرداخت هدایت شوید. هزینه نوشتن برنامه تمرینی ۱۵۰ تومن می باشد. بعد از پرداخت، حداکثر ۴۸ ساعت برنامه در واتساپ براتون ارسال می شود.