ناباروری و آتروفی بیضه

بدن انسان طوری آفریده شده است که بسیار صرفه جو عمل می کند، ضمن آن که شرایط فیزیولوژیک بدن همیشه ترجیح می دهد شرایط هورمونی خود را در سطح متعادل حفظ کند، این جملات به این معنا می باشند که وقتی ماده ای که از طریق غدد داخلی ترشح می شود به طور مصنوعی وارد بدن شود، بدن فرد عملا نیازی به فعالیت آن غده نمی بیند و غده مذکور از تولید و ترشح هورمون خودداری می کند، به یاد داشته باشید اگر ماده ای که به طور طبیعی در بدن ترشح می شود، برای فواصل متمادی و طولانی از یک عامل مصنوعی (خارجی) وارد بدن شود، غده مترشحه آن هورمون به مرور دچار آتروفی (کوچک شدن) می شود و عملاً کارایی خود را از دست می دهد.

در واقع مکانیسمی که باعث توقف فعالیت غدد جنسی می شود بدین شکل است که به محض این که هیپوتالاموس مقداری زیادی استروئید جنسی را در خون شناسایی کند، فرمان توقف GnRH (هورمون آزادکننده گنادوتروپین ها) را صادر می کند، با توقف عمل GnRH، هورمون محرک فولیکولی و هورمون لوتئینی عملاً دیگر از هیپوفیز قدامی ترشح نمی شوند، هورمون محرک فولیکولی تحریک اسپرم سازی را در مردان برعهده دارد و هورمون لوتئینی فرآیند ساخت تستوسترون را دنبال می کند، لذا کم شدن ترشح این دو هورمون باعث عدم فعالیت بیضه می شود که اگر این مسئله برای دوره های طولانی رخ دهد، مغز عملاً دستور توقف کامل هورمون آزادکننده گنادوتروپین ها را صادر می کند که پیامد آن آتروفی بیضه و در نتیجه ناباروری دائم در افراد استفاده کننده می باشد که گاهی بازگشت به روال طبیعی می تواند غیرممکن یا بسیار زمان بر و سخت باشد در هر صورت برای رفع آن و بازگشت فعالیت طبیعی بیضه ها، فرد باید به مصرف داروهایی از قبیل HCG و کلومیفن روی آورد.

لازم به ذکر است که آن دسته از استروئیدهایی که استروژن زایی بالایی دارند و عملا درمدت زمانی کوتاه، میزان تستوسترون خون را به طور غیرمعمول زیاد می کنند، به تسریع هر چه بیشترعارضه فوق کمک می کنند، زیرا استروژن به عنوان یک مهارکننده تولید تستوسترون وارد عمل می شود، لذا اگر از آتروفی بیضه وعواقب آن برحذر می باشید، استفاده از چنین استروئیدهایی را از برنامه مصرفی خود حذف یا به حداقل دوز مصرف برسانید.

HCG (گنادوتروپین جفتی انسانی)

داروهای استروئیدی باعث توقف چرخه ی تولید طبیعی تستوسترون در بدن می شوند که پس از ترک مصرف دارو، نیاز به تحریک ساخت تستوسترون طبیعی در بدن، در دوره های سنگین استروئیدی الزامی می باشد، از جمله داروهای مرتفع کننده این مسئله می توان به HCG اشاره نمود.

این دارو که در دوزهای ۵۰۰۰ میلی گرم و ۱۵۰۰ میلی گرم ارائه شده است. اغلب در خانم ها و برای القا تخمک گذاری تجویز می شود، در آقایان باعث تولید تستوسترون در بیضه می شود، در واقع تاثیر HCG اغلب همانند هورمون لوتئینی می باشد.

کلومیفن سیترات (کلوماید)

کلومیفن عمدتاً دارای اثرات ضداستروژنی بوده و بعضاً خواص استروژنی نیز دارد و بر روی هر دو عامل لوتئینی و فولیکولی موثر است اما بیشتر تاثیر خود را بر روی هورمون محرک فولیکولی متمرکز می کند لذا در ساخت و تکامل اسپرم در آقایان نقش دارد.

درواقع کلومیفن برای درمان ناباروری ناشی از کاهش یا فقدان تخمک گذاری در زنان و نیز ناباروری مردانی که تولید اسپرم در آنها کافی نیست، به کار برده می شود که می تواند در ترکیب با HCG مورد استفاده قرار بگیرد.

تریبولوس (خارخاسک)

این گیاه که ماده اصلی تشکیل دهنده برخی داروهای درمان ناباروری می باشد، باعث تحریک اسپرماتوژنز شده و با تاثیر بر روی سلول های سرتولی موجب افزایش تولید اسپرم و افزایش میزان تستوسترون می شود البته نشان داده شده است  کارایی این گیاه در مواقعی که هورمون های جنسی فرد نامتوازن بوده یا تستوسترون کاهش یافته باشد، با کنش آنزیمی به بهبود تولید اسپرم و تستوسترون می انجامد، هر چند آثار آن قابل قیاس با دو داروی شیمیایی یاد شده نیست، اما از دیدگاه تبعات دارو به طور قابل توجهی عوارض کمتری از داروهای شیمیایی از خود بر جای می گذارد.

مهارکننده های استروژن: سیتادرین، سیکلوفنیل، پروویرون، تاموکسیفن، آریمیدیکس، ناسترازول، دانازول