ارتباط زانوی پرانتزی و فوتبال. آیا زانوی پرانتزی باعث کاهش عملکرد در فوتبال می شود؟

پرانتزی شدن پا در فوتبال یکی از مشکلات شایع در میان بازیکنان حرفه‌ای و آماتور است که می‌تواند عملکرد و سلامت زانوها را تحت تأثیر قرار دهد. وقتی پدیده‌ی پرانتزی شدن پا در فوتبال بروز می‌کند، فشار نامتقارن بر مفاصل زانو افزایش یافته و ریسک مصدومیت‌های مزمن همچون بورسیت و تاندونیت بالا می‌رود.

مطالعات نشان می‌دهند اصلاح تکنیک دویدن و استفاده از تمرینات تقویتی مناسب می‌تواند از تشدید پرانتزی شدن پا در فوتبال جلوگیری کند و دوام عملکرد ورزشی را افزایش دهد.

امروزه به استناد شواهد و مدارک موجود، فوتبال پرطرفدارترین و پربیننده ترین ورزش در عرصه بین المللی به شمار می رود و بسیاری از کشور های جهان آن را ورزش ملی خود به حساب می آورند. با توجه به آمار و ارقام فدراسیون بین المللی فوتبال (فیفا) در دنیا از هر شش نفر یک نفر فوتبال بازی کرده است و از هر سه نفر یک نفر به فوتبال علاقه مند است.

فوتبال دارای ویژگی های مختلفی از قبیل جسمی، فنی، تاکتیکی و عوامل روانی است که در آن عملکرد ورزشکاران به این ویژگی ها وابسته است، اگر چه به علت پیچیدگی ورزش فوتبال مشخص کردن و جدا کردن نقش هر یک از این متغیرها مشکل می باشد.

به علت فعالیت های انفجاری و دویدن های مکرر و ماهیت ورزش فوتبال فشارها و نیروهای زیادی به ران ها، ساق پا، مفاصل پا و شکم وارد می شود. وارد آمدن این فشارها در اثر تمرینات بیش از حد و حرکات تکراری و تأثیر پذیری بدن از آنها، باعث به وجود آمدن اختلالات وضعیتی در ورزشکاران می شود.

تحقیقات نشان داده است که ۷۳ درصد از بازیکنان فوتبال به ناهنجاری زانوی پرانتزی دچارند. بین فوتبالیست های ۱۶ تا ۱۸ ساله، در مقایسه با بازیکنان سایر رشته ها به طور معنی داری درجه بالاتری از زانوی پرانتزی مشاهده شده است، لذا رابطه معنی داری بین شرکت در بازی فوتبال و درجه زانوی پرانتزی از سن ۱۶ سالگی گزارش شده است. تحقیقاتی که ارتباط بین وضعیت بدنی و ناهنجاری ها را با اجرا و توانایی های فوتبالیست ها بررسی کرده اند، بسیار معدود می باشد.

آیا فوتبال برای پای پرانتزی ضرر دارد

اقای امیر حیاتی تحقیقی با عنوان تأثير زانوي پرانتزي بر اجراي تكنيك شوت فوتبال در پسران فوتباليست نوجوان انجام دادند. نتایج این تحقیق نشان داد که عملکرد بهتر فوتبالیست های دارای زانوی پرانتزی ممکن است نشان دهنده توانایی این افراد در اجرای تکنیک های فوتبال، نظیر شوت روی پا باشد.

نتایج نشان داد میانگین امتیاز کسب شده در ضربه شوت روی پا در گروه دارای زانوی پرانتزی نسبت به گروه دارای زانوی طبیعی بیشتر است و بین دو گروه تفاوت معنی داری وجود دارد. این امر نشان می دهد که فوتبالیست های دارای زانوی پرانتزی عملکرد بهتری را به ثبت رسانده اند، در واقع داشتن زانوی پرانتزی اجرای آنها را در ضربه شوت فوتبال با اختلال مواجه نکرده است و گمان می رود در بهبود عملکرد آنها در امتیاز کسب شده از آزمون شوت فوتبال تأثیرگذار بوده است.

افراد معروف با پای پرانتزی

در فوتبال حرفه‌ای، بروز «پای پرانتزی» (Genu Varum) در عده‌ای از بازیکنان تاریخی و نوظهور دیده شده است. در ادامه، شش چهره‌ی برجسته را معرفی می‌کنم و وضعیت پای پرانتزی و تأثیر آن بر ویژگی‌های فردی و فوتبالی‌شان را توضیح می‌دهم:

۱٫ **گاریشا (Garrincha)**
مانوئل فرانسیسکو دوس سانتوس، ملقب به گاریشا، از مشهورترین مثال‌های تاریخی است. او با پای پرانتزی بسیار شدید (پای چپ به سمت خارج و پای راست به سمت داخل) و اختلاف طول دو پا متولد شد؛ یکی از پاهایش ۶ سانتی‌متر کوتاه‌تر از دیگری بود. این نابرابری و انحراف شدید ابتدا باعث شد پزشکان او را ناتوان بدانند، اما سبک دریبل‌زنی منحصر به‌فردش را نیز شکل داد و دو قهرمانی جام جهانی ۱۹۵۸ و ۱۹۶۲ را با برزیل تجربه کرد.

۲٫ **نیمار جونیور (Neymar Jr.)**
طبق مطالعه‌ای در مجله‌ی Acta Ortopédica Brasileira، نیمار در زانوی چپ خود نشانه‌های خفیفی از پای پرانتزی دارد که طی دوران رشد و بازی‌های مکرر تشدید شده است. این انحراف به‌ویژه در حرکات ناگهانی و دریبل‌های تند او مشاهده می‌شود، اما بسته به پیشرفت تکنیک و توان جسمانی، خللی در کارایی مقابل مدافعان وارد نکرده است.

۳٫ **روماریو (Romário)**
روماریو فیگو (Romário de Souza Faria)، گلزن برزیلی دهه‌های ۸۰ و ۹۰، نیز از جمله نام‌بردگان این مطالعه‌ است. او با تقریباً ۷۰۰ گل رسمی در سطح باشگاهی و ملی به‌دلیل سبک تند و چابک خود شناخته می‌شد. پای پرانتزی خفیف او – ناشی از فشارهای دوره‌ی نوجوانی – به حفظ مرکز ثقل پایین و واکنش‌های سریع در محوطه‌ی جریمه کمک می‌کرد.

۴٫ **ریوالدو (Rivaldo)**
رقیب و هم‌نسل روماریو، ریوالدو، نیز نشانه‌های خفیف genu varum داشته است. او با شوت‌های دقیق و ضربات ایستگاهی قدرتمند، جایگاهی ماندگار در فوتبال برزیل و بارسلونا به‌دست آورد. انحنای خفیف پاها باعث می‌شد حین شوت‌زنی زانویش کمی به بیرون زاویه بگیرد، اما این موضوع در دقت و قدرت ضرباتش خللی ایجاد نکرد.

۵٫ **ویللم فان هانخم (Willem van Hanegem)**
هافبک خلاق هلندی دهه‌های ۶۰ و ۷۰، با لقب «د کرومِه» (The Crooked One) شناخته می‌شد که ابتدا اشاره به پای پرانتزی‌اش داشت و بعدها به سبک پاس‌های کج‌دستش تعمیم یافت. پای پرانتزی او ناشی از رشد نامتقارن بود و خودِ فان هانخم اعتراف کرده که این ویژگی به امضای فنی‌اش بدل شد.

۶٫ **جیانلوکا زامبروتا (Gianluca Zambrotta)**
مدافع جان‌سخت ایتالیاییِ قهرمان جام جهانی ۲۰۰۶، در دوران بازنشستگی تشخیص Genu Varum شدید گرفت و حالا در ۴۸ سالگی باید برای اصلاح انحراف استخوان‌های دو طرف زانو تحت جراحی استئوتومی قرار بگیرد.

زامبروتا با باشگاه‌های بزرگی چون یوونتوس، بارسلونا و میلان کار کرده و ۹۸ بازی ملی برای ایتالیا انجام داده است؛ اما پس‌لرزه‌های فشار طولانی‌مدت زانوها حالا او را به «مدل آزمایشگاهی جراحان» تبدیل کرده است.

—

این پدیده معمولاً نتیجه‌ی فشار مکرر و نامتقارنِ عضلات و استخوان‌ها در دوران بلوغ و تمرین‌های شدید فوتبال است که می‌تواند از سنین پایه آغاز شود و در طول دوران حرفه‌ای تشدید شود. شناخت این الگوها می‌تواند به پیشگیری و مدیریت بهتر آسیب‌های زانو در بازیکنان جوان کمک کند.

مهدی قائدی جوان اول این روزهای استقلال یکی از افرادی است که پاهای پرانتزی دارد؛ اگرچه این مساله نه تنها یک ضعف برای این بازیکن نیست که حسن او نیز محسوب می شود. در تاریخ فوتبال که جست و جو می کنیم، حتی به نام های بزرگی برمی خوریم که پاهای قوسی داشتند و البته توانستند افتخارات بزرگی را به دست آورند.