در اجرای یک مهارت حرکتی تنها بخش بسیار کوچکی از ظرفیت بالقوه حرکتی دستگاه عضلانی اسکلتی به کار می‌رود. شما برای بردن دست به بالای سر و شانه کردن مو ممکن است ۲۰ تا ۳۰ درجه (دامنه حرکتی) آزادی داشته باشید. با وجود این، حرکت مورد نظر-در اینجا شانه کردن مو- ممکن است بسیاری از حرکت‌هایی که می‌توان انجام داد، مطلوب نباشد. برای حذف حرکات نامطلوب و اجرای مهارت یا حرکت دلخواه، عضلات یا گروه‌های عضلانی نقش‌های متعددی بازی خواهند کرد. هنگام اجرای یک مهارت حرکتی در یک زمان خاص، تنها درصد کمی از ظرفیت بالقوه دستگاه حرکتی به کار گرفته خواهد شد.
حرکت دهنده اصلی در مقابل حرکت دهنده کمکی
عضله یا عضلاتی را که مسئول اصلی اجرای حرکت خاصی هستند، حرکت دهنده اصلی می گویند و در صورتی که نیروی بیشتری برای اجرای حرکت خاص مورد نیاز باشد، سایر عضلات به عنوان حرکت دهنده کمکی مشارکت خواهند کرد. برای مثال، عضلات پشتی بزرگ و سینه‌ای بزرگ در حرکت باز کردن دست مورد نیاز باشد، عضلات گرد بزرگ و سه سر بازویی (سر دراز) نیز ممکن است به اجرای این حرکت کمک کنند.
عضلات موافق و مخالف
نقش‌های مختلف عضلات منتخب در تمرین ساده دور کردن دست در شکل ۲-۱ نشان داده شده‌اند. عضلاتی که حرکت مشابهی را در یک مفصل انجام می‌دهند، به عضلات موافق (آگونیست) معروف‌اند. برعکس، عضلات سمت مقابل عضلات موافق یا عضلاتی که حرکت متضاد عضله موافق را در یک مفصل انجام می‌دهند، به عضلات مخالف (آنتاگونیست) موسوم‌اند. برای اینکه حرکتی در یک مفصل انجام شود، عضلات مخالف باید به حالت آزاد درآیند و عضلات مخالف برای کنترل یا آهسته کردن حرکت یک مفصل باید به همراه عضلات موافق منقبض شوند. بنابراین، زمانی که ران به طرف جلو و بالا حرکت می‌کند، عضلات خم کننده ران یعنی عضلات سوئز خاصره‌ای، راست رانی، شانه‌ای، خیاطه و راست داخلی به عنوان عضلات موافق در این حرکت دخالت دارند.
عضلات باز کننده ران یعنی عضلات همسترینگ و سرینی بزرگ نیز به عنوان عضلات مخالف یا متضاد در حرکت خم کردن ران نقش دارند. اثر ترکیبی عضلات مخالف و نیروی جاذبه باعث کند شدن حرکات خم کردن ران و در نهایت متوقف شدن عمل این مفصل می‌شود. زمانی که عضله‌ای نقش مخالف را بازی می‌کند، از ناحیه اتصال عضلانی (ابتدا و یا انتها) یا در خود تار عضلانی بیشتر در معرض آسیب قرار دارد. علت آسیب دیدن این است که عضله هم زمان با کشیده شدن، برای کند کردن حرکت اندام مربوطه منقبض نیز می‌شود.
شکل ۲-۱ هنگام حرکت عضلات نقش‌های مختلفی بازی می‌کنند. در حرکت دور کردن دست، دالی عضله موافق محسوب می‌شود زیرا مسئول حرکت دور کردن دست است. در این حرکت، پشت بزرگ یک عضله مخالف است، چون در مقابل حرکت دور کردن دست مقاومت می‌کند. برای اینکه حرکت انجام شود، عضلات پایدار کننده نیز در این ناحیه وجود دارد. در اینجا، عضله ذوزنقه‌ای با ثابت نگه داشتن کتف در جای خود، نقش پایدار کننده را ایفا می‌کند. سرانجام ممکن است چند عضله نیز عمل خنثی کننده را برعهده داشته باشند. در این شرایط، عضله گرد کوچک ممکن است با حرکت چرخش خارجی خود، هر گونه حرکت چرخش داخلی عضله پشتی بزرگ را خنثی کند.
ثابت کننده‌ها و خنثی کننده‌ها
عضلاتی که نقش ثابت کننده دارند، بخشی از بدن را ثابت نگه می‌دارند و باعث می‌شوند حرکت خاص در مفصل مجاور آن انجام شود. مثلاً برای اینکه حرکات دست به صورت روان و مؤثر اجرا شود، ثابت ماندن کمربند شانه دارای اهمیت است. همچنین ثابت بودن کمربند لگن و ناحیه مفصل ران به هنگام راه رفتن مهم است. هنگام راه رفتن و دویدن که در آن یک پا روی زمین قرار دارد، انقباض عضله سرینی میانی ثبات لگن را حفظ می‌کند و در نتیجه از افتادن یا حرکت جانبی آن جلوگیری می‌شود.
آخرین نقشی که عضلات می‌توانند ایفا کنند، نقش خنثی کنندگی است که در آن یک عضله با انقباض خود، حرکت نامطلوب عضله دیگر را خنثی خواهد کرد. برای مثال، با انقباض عضله سرینی بزرگ، حرکت باز کردن مفصل ران و همچنین چرخش خارجی ران رخ خواهد داد. اگر چرخش خارجی ران یک حرکت نامطلوب باشد، عضلات سرینی کوچک و کشنده پهن نیام با اجرای حرکت چرخش داخلی باعث خنثی شدن حرکت چرخش خارجی عضله سرینی بزرگ می‌شوند و به این طریق امکان اجرای حرکت دلخواه باز کردن ران را فراهم می‌کنند.
مطالب این مقاله از “کتاب حرکت شناسی در بدنسازی” است برای تهیه کتاب کامل لطفا بر عکس زیر کلیک کنید:
